Chinh phục người phỏng vấn bằng “kỹ thuật kể chuyện” (storytelling)

Một buổi phỏng vấn hiệu quả về cơ bản chính là cơ hội để ứng viên tiếp thị về bản thân. Storytelling (kỹ thuật kể chuyện) từ trước đến nay lại luôn được biết đến là một phương pháp marketing đầy cảm hứng. Những mẹo nhỏ giúp bạn ứng dụng được phương pháp này nào buổi phỏng vấn tuyển dụng sẽ đem đến những hiệu quả bất ngờ!

Kỹ thuật kể chuyện (storytelling) là gì?

Storytelling là phương pháp marketing dựa trên việc xây dựng những câu chuyện lý thú và có tính lan tỏa. Đối với một buổi phỏng vấn; phương pháp này được hiểu là cách bạn dùng những câu chuyện mang tính cá nhân của mình để tạo nên sự kết nối với người nghe; từ đó chia sẻ thông tin và đưa ra lý do thuyết phục người phỏng vấn. Như vậy storytelling về cơ bản sẽ giúp nhà tuyển dụng:

  • Muốn nghe thông tin từ bạn hơn
  • Dễ dàng tiếp nhận những điều bạn muốn nói
  • Bị ấn tượng nhiều hơn bởi bạn (tạo thiện cảm, thậm chí “quý” bạn hơn)

Một số kĩ thuật nên áp dụng phỏng vấn

HERO’S JOURNEY – HÀNH TRÌNH CỦA NGƯỜI HÙNG (  MONOMYTH)

Định nghĩa:

Hành trình của Simba trong Lion King là một ví dụ điển hình của Monomyth

Đây là kỹ thuật kể chuyện cơ bản và phổ biến nhất; xuất hiện rất nhiều trong những câu chuyện cổ tích và vô số bộ phim chúng ta đã từng xem. Lúc này, bạn là nhân vật người hùng trong chính câu chuyện của bạn; và bạn có thể kể lại quá trình làm việc từ trước tới giờ của bản thân; đồng thời là quá trình trưởng thành: phải bước ra khỏi vòng an toàn; làm những điều mới lạ (vì một lý do nào đó); vượt qua nhiều thử thách để rồi có được ngày hôm nay.

Ứng dụng 

Đây là một phương pháp lý tưởng khi bạn muốn mở đầu buổi phỏng vấn; hoặc là bất kỳ câu hỏi nào của nhà tuyển dụng nếu bạn muốn đạt được các mục đích:

  • Lôi cuốn, gắn kết tìm sự đồng càm của người phỏng vấn.
  • Muốn người nghe cảm nhận được lợi ích của việc bước ra khỏi “vùng an toàn” (comfor zone).
  • “Khoe” về các thành tích, khả năng một cách khéo léo.

Áp dụng

Đây là một phương pháp hoàn hảo để trả lời câu hỏi phỏng vấn kinh điển
“HÃY NÓI VỀ BẢN THÂN BẠN”
“Trước đây tôi học bách khoa; bị đúp 7 năm mới ra được trường ( 2 tuần nữa là tròn 2 năm tôi nhận bằng tốt nghiệp đại học). Nhận ra nghề kỹ sư thực sự không hợp với nguyện vọng cá nhân; tôi quyết định ra đi tìm đường cứu thân, tìm công việc mới. Trước đây tôi từng đi làm ở xxx, vị trí yyy; đạt được những thành tích zzz. Giờ tôi muốn tìm một công việc (sáng tạo/ năng động/ thử thách,…) hơn; nên mới quyết định ứng tuyển vào quý công ty”.

Bí quyết khiến câu chuyện trở nên hấp dẫn chính là sự “xung đột” “đầu tranh”; cũng giống như cách các bộ phim hành động đang chiếm giữ phòng vé. Con người nói chung luôn bị hấp dẫn bởi những câu chuyện có sự “xung đột”; ấn tượng bởi cách giải quyết xung đột đó. Trường hợp bạn chưa có kinh nghiệm thăng trầm để kể thì một vài mẹo nhỏ sẽ giúp bạn  vẫn thể hiện được sự “xung đột” “tranh đấu”; làm nên một câu chuyện Hero’s jounrney hấp dẫn

    • Việc bạn “dám” bước ra khỏi vòng comfort zone này “khó khăn” và thử thách với bạn đến mức nào? Ở đây chính là sự “xung đột” tôi vừa nêu (ví dụ phải cãi nhau nảy lửa với bố mẹ; phải làm một thứ không được dạy ở trường đại học,…).
    • Mặc dù “khó” và “nhiều thử thách” đến vậy; lý do gì khiến bạn vẫn quyết tâm thực hiện điều đó. (dù vậy tôi vẫn muốn làm công việc này vì tôi yêu công việc đó quá)
    • Ngoài ra, bạn cần phải thể hiện được “cách giải quyết cho xung đột” bạn vừa nêu; cụ thể là trả lời câu hỏi: Điều gì sẽ khiến bạn tin là bạn vượt qua được thử thách trên. Bắt buộc phải có thêm ý này; bởi vì mọi xung đột cần phải được giải quyết: Bạn nêu ra lý do bạn muốn công việc hoặc vị trí sắp tới nhưng bạn lại không nêu giải pháp của bạn để được nhận công việc và làm tốt nó; thì câu chuyện của bạn sẽ bị lửng lơ; khiến người nghe “chưng hửng”

Đừng ngại chia sẻ những thất bại; vấp ngã của bản thân. Một câu chuyện có thăng trầm lúc nào cũng hấp dẫn người nghe hơn hết. Và những thành tích bạn đạt được hôm nay cũng bỗng trở nên sáng giá hơn; nếu được rào trước bằng câu chuyện của những khó khăn.

THE MOUNTAIN – VƯỢT NÚI

Định nghĩa

Mô hình này khá tương tự với Monomyth; khi sắp xếp các câu chuyện, sự kiện, thử thách… nối tiếp nhau, có điểm đầu và điểm kết thúc.
Điểm khác biệt khi sử dụng The Mountain so với Monomyth là:
    • Cái kết có thể là một “sad ending”; khác với Monomyth là khi người anh hùng của chúng ta thành công trở về.
    • Bạn muốn dành thời gian để nói về từng sự kiện; từng giai đoạn; từng kết quả nhỏ trong cả hành trình lớn bạn đang đi
Câu chuyện được kể với kĩ thuật The mountain luôn có sự “xung đột” “thăng trầm” và sad ending thường gây ấn tượng mạnh

Ứng dụng

Bạn dùng phương pháp “The Mountain” với mong muốn đạt được những mục tiêu sau:
  • Cho người nghe thấy được khả năng vượt qua thử thách của bạn.
  • Từng bước, từng bước… tạo sự “kịch tính” cho câu chuyện tổng thể.
  • Nhấn mạnh vào 1 cái kết hoành tráng (theo cả tích cực lẫn tiêu cực).

Áp dụng

Nhắc đến đây, chắc các bạn sẽ nghĩ ngay đến câu hỏi kinh điển:
“MÔ TẢ MỘT TÌNH HUỐNG KHÓ KHĂN BẠN ĐÃ TỪNG GẶP PHẢI; VÀ CÁCH BẠN ĐÃ LÀM ĐỂ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG ĐÓ.”
Hoặc, bạn cũng có thể dùng để trả lời câu hỏi:
“THÀNH TÍCH BẠN TỰ HÀO NHẤT LÀ GÌ”
Cách đây 2 năm khi làm cho tổ chức cũ, tôi được giao phụ trách một dự án mới, rất khó; nằm ngoài khả năng về kinh nghiệm và chuyên môn của tôi tại thời điểm đó (mở đầu câu chuyện )
Việc đầu tiên tôi nghĩ đến đó là hỏi kinh nghiệm những anh chị cùng công ty; để lên bản kế hoạch chi tiết cho dự án; và lên trước những rủi ro có thể có. Sau hơn 3 ngày đêm liên tục làm việc và nhận feedback từ các anh chị; tôi đã xây dựng được bản timeline dự án vô cùng chi tiết và được sếp duyệt cho triển khai (sự kiện 1: vừa nêu khó khăn #1 vừa thể hiện khả năng giải quyết vấn đề + kết quả #1).
Tuy nhiên trong quá trình triển khai, có nhiều khó khăn bất ngờ xảy đến; từ phía đối tác; thầu phụ cho đến phía nội bộ công ty (đầu sự kiện 2, nêu khó khăn #2). Thậm chí có thời điểm dự án gần như bị đứng lại; gây thiệt hại trực tiếp về tài chính và danh tiếng cho công ty (đẩy lên cao trào). Lúc đó , tôi đã….. (mời bạn kể tiếp, kết thúc có hậu hoặc không có hậu, tuỳ bạn)
Cách thông thường để trả lời những dạng câu hỏi kể trên, là bạn kể ra tình huống; lý do bạn gặp phải tình huống; và nêu ra cách giải quyết tình huống (bước 1, bước 2, bước 3….); nêu ra kết quả cuối cùng (hoặc thất bại hoặc thành công). Nghe có vẻ giống đồ thị “The mountain” mà tôi vừa chia sẻ ở trên đúng không?
Những lưu ý khi áp dụng kỹ thuật này
  • Phân chia được câu chuyện của mình thành các phần: Điểm khởi đầu; giai đoạn 1; giai đoạn 2…..điểm kết thúc
  • Ở mỗi giai đoạn, bạn phải có sự kiện diễn ra; phải nêu được cao trào; phải có xung đột; có phương án giải quyết xung đột và có kết quả (kết quả tốt hoặc ko tốt).

Thông qua cách làm trên, bạn sẽ:

  • Thể hiện được khả năng giải quyết tình huống của bản thân
  • Thể hiện được cá tính và phẩm chất cá nhân
  • Khiến nhà tuyển dụng bị cuốn hút hơn về bối cảnh bạn đã gặp phải; cảm thấy như mình là một phần của câu chuyện đó; từ đó thêm tin tưởng vào trải nghiệm cá nhân của bạn.

FALSE STAR – SAO ĐỔI NGÔI (HAY ĐOẠN KẾT BẤT NGỜ)

Định nghĩa

Đây là kỹ thuật kể chuyện cao cấp hơn; khi mà bạn kể một câu chuyện với một cái kết có vẻ dễ đoán trước; nhưng rồi vì 1 biến cố nào đó khiến cái kết dễ dự đoán đã không xảy ra; và nhân vật buộc phải bắt đầu lại từ đầu. Với kỹ thuật này, bạn sẽ khiến người nghe tưởng chừng như đã biết trước kết quả; thì bị bất ngờ và buộc phải tiếp tục lắng nghe để xem kết quả cuối cùng thực sự đã xảy ra là gì.
Bất ngờ là yếu tố quan trọng của False star
Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích khi áp dụng trong trường hợp; bạn muốn kể về thất bại bạn đã từng gặp; cách bạn đứng dậy và vượt qua thất bại đó. Cách này giúp bạn show off kinh nghiệm bạn đã thu nhận được sau thất bại; hoặc/ và sự sáng tạo của bạn khi tìm ra cách thức mới để giải quyết vấn đề.
Với tôi, thì tôi dùng kỹ thuật này đơn giản là để gây bất ngờ cho khán giả; và khiến khán giả bị thu hút vào câu chuyện của tôi cho đến điểm cuối cùng.

Ứng dụng

False Start sẽ sử dụng hiệu quả khi bạn mong muốn đạt được:
    • Sự bất ngờ cho người nghe, khiến người nghe bị cuốn hút
    • Nhấn mạnh vào thất bại bạn đã gặp; khó khăn bạn đã gặp; và khả năng đứng dậy sau thất bại của bạn.

Áp dụng

Đây là một cách hay để trả lời câu hỏi phỏng vấn hóc búa.

“ĐIỂM YẾU CỦA BẠN LÀ GÌ”
Google câu này, các bạn sẽ được lời khuyên chung chung như “hãy vừa nêu điểm yếu; nhưng đồng thời nêu ra giải pháp để khắc phục điểm yếu đó”.
Nhưng thay vì trả lời kiểu gạch đầu dòng “tôi có 3 điểm yếu là A, là B, là C…”;  muốn cho nhà tuyển dụng bị thuyết phục và ấn tượng hơn; hãy kể cho họ câu chuyện gắn với 3 điểm yếu đó. Cố gắng kể câu chuyện có điểm khởi đầu, điểm kết thúc; nếu có thêm cả xung đột và kết quả thì càng tuyệt.
Ví dụ:
“Hồi tôi còn làm ở công ty cũ, có lần tôi được sếp giao triển khai dự án mới.
Với tôi đó là một cơ hội lớn; và ban đầu tôi rất lo sợ tôi làm hỏng việc. Nhưng rồi tôi vẫn quyết tâm nhận nhiệm vụ đó và dốc hết sức để làm. Tôi thức ngày thức đêm; vừa làm vừa kiểm tra vừa hỏi ý kiến người đi trước để tránh mắc sai phạm.
Kết quả là tôi làm hỏng việc thật. Một trong những lý do tôi đã làm hỏng việc là vì tôi bị dính 3 điểm yếu là A, là B, là C…. Cũng từ lần thất bại đó; tôi quyết tâm đặt mục tiêu là phải cải thiện A, B, C bằng những biện pháp như… Tới thời điểm hiện tại, tôi đã cải thiện được A và B; còn C thì chắc cả đời chả sửa được (một chút hóm hỉnh sẽ ghi điểm không ngờ)
Nếu bạn để ý, câu chuyện trong ví dụ trên có đầy đủ các yếu tố:
    • Có yếu tố bất ngờ, hóm hỉnh hấp dẫn người nghe
    • Có thử thách phải vượt qua, có kết quả và có bài học kinh nghiệm rút ra
    • Thể hiện tinh thần “kiên cường” tư duy làm việc khoa học.

Tất nhiên, đây là một kỹ thuật nâng cao, cần được rèn luyện và chuẩn bị tốt; nếu không sẽ bị lan man và khiến người nghe bối rối khi không hiểu câu chuyện đang dẫn đi đến đâu.

KẾT

Các kĩ thuật kể chuyện (storytelling) nói trên đều có thể sử dụng; kết hợp; biến đổi một cách linh hoạt để tạo nên một buổi phỏng vấn ấn tượng. Tuy nhiên quan trọng hơn sự màu mè chính là chất lượng thực sự bên trong. Yếu tố quan trọng nhất để chinh phục nhà tuyển dụng cuối cùng vẫn là năng lực. Hãy chuẩn bị cho bản thân những hiểu biết và hành trang tối ưu nhất để tự tin trước mọi cuộc phỏng vấn.
Tú Anh