Giới trẻ ngày nay – thế hệ Gen Z, thường bị coi là thế hệ lười biếng, mỏng manh dễ vỡ, kém sức chịu đựng và cho mình quyền làm bất cứ thứ gì họ muốn. Nhưng với nhiều minh chứng và kết quả nghiên cứu mới đây, liệu thế hệ này có phải là lớp người tiên phong hiểu được thế nào là vai trò của việc sống cân bằng, thế nào mới là đúng ý nghĩa của việc “sống ra sao cho sống”?

Thanh Tùng, 24 tuổi, nghỉ làm ở một ngân hàng dưới vai trò quản lý dự án. Lý do nghỉ việc của Tùng không phải vì công việc mới sẽ đem lại thu nhập ổn định hơn hay chức vụ cao hơn, mà đơn giản chỉ là Tùng muốn tìm một công việc, một môi trường công sở khiến cậu thấy vui mỗi khi đi làm.

Công ty mới của Tùng là một công ty nước ngoài, chuyên về thiết kế sáng tạo và quản lý thương hiệu. Môi trường mới năng động, đồng nghiệp của Tùng gồm nhiều các bạn trẻ trạc tuổi và thời gian làm việc của công ty thì rất linh hoạt. Tùng chia sẻ rằng vấn đề mấu chốt ở công ty mới là: “Hãy làm cho xong việc của bạn, công ty sẽ không quan tâm bạn làm việc ở đâu hay bất cứ giờ giấc thế nào.” Điều này khiến Tùng và các đồng nghiệp trẻ khác cảm thấy thoải mái trong các quy định linh hoạt này.

Tùng chia sẻ rằng: “Một khách hàng bên nước ngoài gọi điện thoại cho mình vào lúc 8 giờ tối (vì họ ở lệch múi giờ), mình vẫn vui vẻ nhấc máy, sẵn sàng trả lời và trao đổi công việc với họ, bởi tôi biết rằng sáng ngày hôm sau đi làm, mình sẽ không bị phạt vì không có mặt trước 9 giờ sáng.” 

Nếu ở môi trường cũ, Tùng nói rằng ngay cả khi bạn làm thêm giờ (overtime) hay tối vẫn phải mang thêm việc về nhà mà làm đi chăng nữa, thì vẫn rất khó giải thích với sếp của bạn, bởi bộ máy công ty đã cố định với đủ thứ luật lệ, máy chấm công. Điều này rất dễ gặp ở những công ty lâu năm với cách làm việc cũ. Nếu may mắn, bạn có thể gặp một người sếp tâm lý và thông cảm cho lý do của bạn.

Lúc đó, bạn rơi vào tình thế rất khó để giải thích vì sếp sẽ chả phân biệt được đâu là việc bạn đang cố gắng làm hay đó là nghĩa vụ của bạn phải hoàn thành. 

Với công ty thiết kế hiện tại, Tùng cảm thấy thoải mái và chủ động hơn về việc quản lý thời gian của mình. Đối với cấp trên ở môi trường mới, họ sẽ chỉ quan tâm bao giờ bạn hoàn thành công việc đúng thời hạn mà họ đưa ra. “Nhiều khi vào sáng thứ hai, thay vì buộc phải có mặt ở công ty thì tôi hẹn khách hàng ra một quán cafe ưa thích, sau đó chúng tôi cùng thảo luận về công việc. Đâu nhất thiết bạn phải có mặt trên văn phòng mới hoàn thành được công việc đâu?”

Tùng không phải là cá nhân duy nhất trong thế hệ trẻ ngày nay tư duy về cuộc sống và công việc như vậy. Rất nhiều bạn trẻ ở lứa tuổi của Tùng, thậm chí trẻ hơn nhiều, đang tư duy rằng việc họ “nhảy việc” liên tục không phải là để thăng tiến nhanh hơn, mà là tìm ra cho mình một môi trường làm việc phù hợp hơn.

Đối với các thế hệ nhân viên văn phòng tuổi từ 25 đến 35 hiện nay, phần lớn việc đi làm đã trở thành một nỗi ám ảnh, không còn được háo hức mong đợi. Khi điều này kéo dài một thời gian, nó sẽ kéo theo nhiều hệ lụy khác như trầm cảm, rối loạn lo âu, kiệt sức, không có động lực làm việc… Nhất là ở giai đoạn này, nhiều người đi làm sẽ phải rơi vào tình trạng đấu tranh làm sao để có đủ thời gian chăm sóc cho bản thân, con cái, thú cưng của mình.

Dĩ nhiên, đi làm không phải là một cuộc dạo chơi để chúng ta thoải mái nuông chiều bản thân, lựa chọn môi trường dễ chịu nhất. Chúng ta sẽ phải thích nghi, sẽ phải đưa mình vào kỷ luật, bởi suy cho cùng, kỷ luật vẫn là thứ quan trọng nhất khi làm việc – dù là ở bất cứ đâu

Áp lực cũng vậy, ngay cả khi bạn làm việc ở nhà, những áp lực vẫn sẽ tìm đến và bạn phải học cách giải quyết chúng như một người trưởng thành. Thế nhưng, thành công đến cùng việc cân bằng công việc và cuộc sống cá nhân vui vẻ, thoải mái. Tìm được một chỗ làm việc lý tưởng với bản thân, khiến bạn hăng say cống hiến và cho bạn thời gian để chăm lo cho cuộc sống cá nhân – cũng quan trọng như việc đạt được một cái đích trong sự nghiệp vậy. 

Ngoài ra, sự linh hoạt thực sự là một điều xa xỉ để có thể đòi hỏi ngay từ ban đầu làm việc. Sự tự do này là một phần thưởng không dành cho số đông, mà chỉ cho các vị trí đứng đầu – những nhà quản lý, đội trưởng nhóm, thành viên quan trọng của công ty bởi họ là những người có trách nhiệm và ý thức đối với công việc và công ty mình đang làm. Bởi nếu phải đem ra đánh đổi, những nhà quản lý thế hệ trước sẽ ưu tiên phương án an toàn hơn để ít nhất có thể quản lý mọi thứ trong tầm kiểm soát, vì bạn sẽ không biết tính cách và trách nhiệm của mỗi nhân viên trong cả bộ máy to lớn sẽ thế nào.

Trên thế giới, ở một số các tập đoàn lớn như Apple hay Walmart, họ đang bắt đầu chú trọng dần vào việc không chỉ quan tâm phần ngọn – tức những cán bộ quản lý cấp cao, mà dàn trải sự chú ý, quan tâm, làm sao để cải thiện công việc hiệu quả sang toàn bộ nhân viên – kể cả những người có chức vụ thấp nhất.

Trong tương lai, khi mà thế hệ trẻ tiếp theo dần phát triển hơn và trở thành các ông chủ mới, nhà quản lý mới, chắc chắn họ sẽ đòi hỏi và đấu tranh cho phương thức làm việc linh hoạt mới này – điều mà các công ty hàng đầu sẽ phải cân nhắc và thay đổi theo thời đại. Rất nhiều báo cáo về thế hệ trẻ ngày nay đã chứng minh rằng mô hình “làm việc từ 9 giờ sáng đến 17 giờ chiều ở văn phòng mới hiệu quả” là hoàn toàn không đúng.

Theo một nghiên cứu mới nhất của công ty PwC – một công ty hàng đầu về tư vấn và kế toán, họ phát hiện ra rằng với giới trẻ ngày nay, họ định nghĩa công việc là một “sự việc” – không phải “một địa điểm”. Sự linh hoạt đối với giới trẻ không phải là khả năng làm việc ở nhà khi đợi thợ sửa ống nước đến hay con của bạn ốm thì bạn có thể ở nhà chăm; cũng không phải là những đãi ngộ rất hấp dẫn ở thế kỷ 21 như miễn phí bữa ăn tối, hay xe đưa đón được trang bị wifi; tất cả cốt chỉ để giữ mọi người làm việc lâu hơn.

Thay vào đó, giới trẻ muốn họ mới là người định hướng công việc phù hợp với nhịp sống hàng ngày của họ. Họ có thể làm việc từ xa (điều vốn dĩ khá đơn giản trong thời đại số ngày nay) và thay đổi thời gian làm việc linh hoạt nếu họ cần, miễn sao công việc của họ vẫn được hoàn thành đầy đủ. Với công nghệ mới, mọi người đều có thể tham gia bất kỳ cuộc họp nào từ bất kì nơi đâu và tiến độ công việc vẫn được đảm bảo một cách trọn vẹn. Một chuyên gia chiến lược ở công ty tìm kiếm việc làm hiện nay cho biết: “Giới trẻ ngày nay sẵn sàng làm hết mình để hoàn thành công việc của họ được giao, sau đó đổi lại họ có được thời gian cho chính mình. Nếu bạn nộp lại một kế hoạch trước deadline và đạt như yêu cầu của sếp mong muốn, vậy việc bạn làm vào 10 giờ sáng hay 10 giờ tối cũng chẳng còn quan trọng nữa.”

Như đã đề cập ở trên, đại đa số công ty hiện nay rất ngại thay đổi và đều không cảm thấy thoải mái khi cho nhân viên của mình quyền tự chủ về thời gian và địa điểm họ muốn làm việc. Khi một nhân viên trẻ tuổi nói về việc cân bằng cuộc sống: “Tôi sẽ cống hiến hết mình cho công ty, nhưng tôi cũng cần có phải có một cuộc sống cho mình”, nhưng thật không may, các nhà lãnh đạo thời nay chỉ nghe thấy rằng: “Có phải bạn đang muốn làm việc ít hơn không?” 

Trương Kiên, 24 tuổi, hiện đang làm một video editor (người biên tập và dựng video) nói rằng cậu chỉ có thể tập trung được tốt nhất khi làm việc vào buổi tối tới đêm (mặc dù lựa chọn đó có vẻ cũng không tốt cho sức khỏe lắm về lâu dài). Nhưng rõ ràng khối lượng công việc và năng suất, sức sáng tạo của Kiên cao hơn rất nhiều so với ban ngày. Và việc cậu cho ra mắt được những sản phẩm chất lượng vẫn là bằng chứng về việc làm ở đâu hay làm lúc nào không quan trọng. 

Các nhà khoa học xã hội đã phát hiện ra rằng không phải tất cả những người trẻ tuổi đều yêu cầu những lợi ích này, ngay cả khi họ muốn, bởi vì họ cũng sợ bị đánh giá là lười biếng hay không trung thành với công ty. Sâu thẳm trong những người trẻ tuổi, mặc dù họ khao khát có được một cuộc sống cân bằng nhưng bởi vì các môi trường làm việc truyền thống ngày nay đều không hỗ trợ hoặc ngại thay đổi khi phải đối mặt.

Dựa trên kết quả của hàng ngàn cuộc khảo sát với giới trẻ hiện nay, các công ty nghiên cứu cho biết đại đa số họ đều có một dòng yêu cầu công việc trong bản đi xin việc của mình rằng: sự linh hoạt trong công việc. Một trung tâm nghiên cứu Pew công bố rằng các nhân viên văn phòng tuổi từ 18 đến 29, bao gồm cả đàn ông lẫn phụ nữ, bao gồm kể cả đã có gia đình hay con nhỏ, đều chọn phương án mong muốn có khả năng làm việc linh hoạt khi đi làm. 

Nhưng ngược lại từ ở phía các doanh nghiệp thì sao? Cuộc khảo sát dựa trên 11,000 nhân viên và 6,500 lãnh đạo doanh nghiệp do trường đại học Harvard và Boston công bố, đại đa số đều cho rằng, trong số những thay đổi cấp bách nhất ảnh hưởng đến sự phát triển cho các doanh nghiệp là mong đợi của các nhân viên về khả năng linh hoạt – tự chủ trong công việc, làm việc từ xa, cân bằng hơn giữa cuộc sống và công việc,… Tuy nhiên, chỉ có 30% doanh nghiệp trong cuộc khảo sát là họ có ý thức và đã được chuẩn bị để đáp ứng những nhu cầu này. 

Dù vậy, từ năm 2020 đến nay, khi Việt Nam trải qua 4 cơn sóng dịch bệnh, việc làm từ xa cũng đang dần được các doanh nghiệp triển khai và ứng dụng linh hoạt.

>> Trong tương lai, việc làm từ xa sẽ sớm trở thành xu hướng tất yếu. Bắt nhịp ngay với việc làm từ xa tại đây!

Đối với thế hệ trẻ ngày nay, họ đang yêu cầu linh hoạt trong thời gian và địa điểm, như một cách để yêu cầu sự thoải mái tuyệt đối khi làm việc, và thời gian dành cho bản thân một cách hoàn toàn. Thậm chí, nhiều người ưu tiên sự cân bằng này còn cao hơn cả việc lương thưởng hay thâm niên làm việc – một nhà tuyển dụng cho biết. Họ cũng kể lại rằng một số ứng viên Gen Z còn nói: “Tôi muốn chứng tỏ tôi là một ứng cử viên sáng giá, và tôi cũng đang mong muốn được nhìn thấy những gì mình sẽ nhận được”.

Một kết quả trắc nghiệm với người có độ tuổi trung bình từ 35 – 50, khi hỏi rằng họ có muốn thời gian làm việc linh động không, kết quả bất ngờ rằng họ cũng muốn điều đó nếu có nhưng họ chưa từng bao giờ nghĩ tới. Tư tưởng làm việc của thế hệ cũ đã ăn sâu vào tiềm thức và văn hóa của thế hệ cũ, và một điều quan trọng nữa là họ không có khả năng đòi hỏi nó ở trong quá khứ. Đôi khi sự khác biệt này cũng dẫn đến sự căng thẳng xung đột, bùng lên giữa những người trẻ tuổi và người thế hệ cũ khi họ làm cùng một công ty.

Cân bằng cuộc sống và công việc – đây là một thử thách không chỉ riêng của thế hệ trẻ, mà còn là cả những thế hệ trước đây đã và đang trong quá trình lao động. Hãy nhớ, mỗi người đều có cho mình một lý tưởng và tình yêu riêng với sự nghiệp hoặc đời sống cá nhân, và mỗi người lại chọn một con đường để theo đuổi bằng cả trái tim.

Có lẽ, càng ngày, những người trẻ sẽ tiến gần tới con đường tiệm cận hoàn hảo giữa những tham vọng / đích đến trong công việc, và sự hạnh phúc của tinh thần. Và họ, những bạn trẻ Gen Z sẽ là thế hệ tiếp theo, đứng lên và nói rằng: “Chúng ta sẽ cùng thay đổi các nguyên tắc của hệ thống, để tất cả chúng ta đều có thể thành công”.

Bài viết: Phượng Lê | Thiết kế: Hiền Nguyễn